براي آگاهي از چگونگي ثبت برند، ابتدا بايد با مفهوم برند آشنا شد. برند در يك معناي عام، نام يا علامتي است كه يك مؤسسه يا شخص براي كالا يا خدمات خود از آن استفاده مي‌كند و به عبارتي نمادي از اطلاعاتي است كه مربوط به شركت، كالا يا خدمات است و آن را از ديگران متمايز مي‌كند...
از ابتدا تا انتهاي ثبت برند
براي آگاهي از چگونگي ثبت برند، ابتدا بايد با مفهوم برند آشنا شد. برند در يك معناي عام، نام يا علامتي است كه يك مؤسسه يا شخص براي كالا يا خدمات خود از آن استفاده مي‌كند و به عبارتي نمادي از اطلاعاتي است كه مربوط به شركت، كالا يا خدمات است و آن را از ديگران متمايز مي‌كند.
از آنجا كه برند اساساً براي مقاصد تجاري به كار مي‌رود، مي‌توان از علامت تجاري يا برند تجاري نيز نام برد. همانطور كه در تعريف آمد، اشخاص نيز مي‌توانند براي خود ثبت برند داشته باشند و لزومي به ثبت شركت در كنار آن نيست. البته حتي با وجود يك شركت، ثبت برند براي آن شركت، ولي به نام خود شخص نيز ممكن است.
براي ثبت برند، بهتر است ابتدا راجع به اهميت و نقش‌هاي آن صحبت كنيم. برند مي‌تواند نقش‌هاي مفيد مختلفي را ايفا كند كه شايد امروزه مهمترين آن، تأثيرگذاري بر مشتريان و جلب ايشان و در واقع نوعي تبليغ از طريق برند است.
نقش مهم ديگر، اختصاصي كردن آن مؤسسه در ارائه‌ي آن كالا يا خدمات است كه باعث تمايز با ديگر توليدكنندگان كالا و عرضه‌كنندگان خدمت مي‌شود. پس برند بيانگر خاص و بي‌همتا بودن است.
همچنين برند مي‌تواند نشان كيفيت يك محصول، كالا يا خدمت باشد كه با تثبيت اين كيفيت بالا در ذهن مشتريان و جلب اعتماد ايشان، مشتريان از اين به بعد با اتكا به همان برند، متقاضي خريد يا استفاده از محصولات آن مؤسسه مي‌شوند.
به نظر مي‌رسد كه ارائه‌ي محصولات با نماد و برندي خاص، در طول زمان باعث ايجاد يك حس خوب در ذهن مشتريان نسبت به آن شود؛ همانطور كه معمولاً به نشريات و روزنامه‌ها هم توصيه مي‌شود تا همواره از آرم مشخصي در جلد يا صفحه‌ي نخست خود استفاده كنند و حتي‌الامكان جاي آن آرم را نيز تغيير ندهند.
پس برند مي‌تواند براي مؤسسه، سودآور نيز باشد و اين امر تنها نياز به خلاقيت و اطلاع از عرف‌هاي بازار و نيز آگاهي از دانش تبليغات دارد.
در اين صورت، برند به عنوان يكي از دارايي‌هاي مثبت مؤسسه همواره فعال است، البته نبايد فراموش كرد كه مهمترين رمز موفقيت در تجارت، ارائه‌ي كالاها و خدمات مطلوب با قيمت منطقي و حتي زير قيمت براي مشتريان است. پس از اين، برند آن مؤسسه تبديل به يك عامل جذب كننده و نگهدارنده‌ي مشتري خواهد شد. سابقه، كيفيت و اقبال مشتريان، مي‌تواند ارزش يك برند را بالا ببرد. ب
راي مثال سايت Interbrand.com، در معرفي ارزشمندترين و بهترين برندها، از برندهايي نظير اپل، گوگل، كوكاكولا و مايكروسافت ياد مي‌كند كه هر كدام در حوزه‌ي تخصص خود، ملاك‌هاي كيفيت و اقبال مشتريان را دارا هستند.
در واقع برند، يك قول از سوي فروشنده به مشتري است براي ادامه‌ي روندِ باكيفيت محصولات، و مشتري با ديدن آن برند، كيفيت و شرايط محصولات در ذهنش متداعي مي‌شود.
در واقع اينكه هر برندي، چه انتظاراتي را مي‌تواند تأمين كند، در ابتدا و شايد در ادامه نيز، بستگي به كيفيت كار دارد و برند فقط يك يادآور از آن كيفيت كار است.
نقش ديگر برند اين است كه از طريق آن مي‌توان ماهيت فعاليت آن مؤسسه و به عبارتي، هويت سازمان را نشان داد و لذا بايد آگاهانه و متناسب، انتخاب شود. برند مي‌تواند با مشتريان خود رابطه برقرار كند و احساسات مختلفي را در آنان برانگيزد. بدين ترتيب انتخاب اسم و علامت مناسب، نقش بسيار مهمي در معرفي و تبليغات و نهايتاً جذب دارد و بايد پيش از ثبت برند، انتخاب شده باشد. معمولاً افراد آشنا به دانش مديريت تبليغات، مي‌توانند كمك شاياني به انتخاب برند كنند و پس از آن براي ثبت برند مي‌بايست از متخصصين آشنا به قوانين ثبت برند استفاده كرد.
براي اقدام در جهت ثبت برند، لازم است تا با قانون ثبت اختراعات، طرح‌هاي صنعتي و علائم تجاري مصوب سال 1386 آشنايي اجمالي داشت. به موجب اين قانون، علامت يعني هر نشان قابل رؤيتي كه بتواند كالاها يا خدمات اشخاص حقيقي يا حقوقي را از هم متمايز سازد.
نام تجارتي نيز يعني اسم يا عنواني كه معرف و مشخص‌كننده‌ي شخص حقيقي يا حقوقي باشد.
پس از نظر اين قانون، علامت با نام متفاوت است. فرايند ثبت اسم شركت و ثبت علامت نيز متفاوت است.
از فوايد حقوقي عمده‌ي ثبت برند اين است كه حق استفاده انحصاري از يك علامت به كسي اختصاص پيدا مي‌كند كه آن علامت را طبق مقررات به ثبت رسانده باشد.
اكنون لازم است تا راجع به ضوابط قانوني انتخاب علامت تجاري صحبت كنيم تا متقاضيان با آگاهي از اين موارد، پيش از درخواست براي ثبت برند، احتمال تأييد علامت خود را افزايش دهند. به موجب قانون ثبت اختراعات، طرح‌هاي صنعتي و علائم تجاري و رويه‌ي فعلي، در مورادي كه علامت ويژگي‌هاي زير را داشته باشد، قابل ثبت نيست و مورد تأييد اداره‌ي مربوط واقع نمي‌شود:
1ـ علامت نتواند كالاها يا خدمات يك مؤسسه را از كالاها و خدمات مؤسسه‌ي ديگر متمايز سازد.
2ـ علامت خلاف موازين شرعي يا نظم عمومي يا اخلاق حسنه و به طور كلي خلاف هنجارها و ارزش‌هاي معقول جامعه باشد.
3- علامت، مراكز تجاري يا عمومي را به ويژه درمورد مبدأ جغرافيايي كالاها يا خدمات يا خصوصيات آنها گمراه كند.
4 ـ علامت، عين يا تقليد نشان نظامي، پرچم، يا ساير نشان‌هاي مملكتي يا نام يا نام اختصاري يا حروف اول يك نام يا نشان رسمي متعلق به كشور، سازمان‌هاي بين‌الدولي يا سازمان‌هايي باشد كه تحت كنوانسيون‌هاي بين‌المللي تأسيس شده‌اند، يا موارد مذكور يكي از اجزاء آن علامت باشد، مگر آن كه توسط مقام صلاحيتدار كشور مربوط يا سازمان ذي‌ربط اجازه‌ي استفاده از آن علامت صادر شود.
5 ـ علامت، عين يا به طرز گمراه‌كننده‌اي شبيه يا ترجمه‌ي يك علامت يا نام تجاري باشد كه براي همان كالاها يا خدمات مشابه متعلق به مؤسسه‌ي ديگري در ايران معروف است.
6 ـ عين يا شبيه آن علامت قبلاً براي خدمات غيرمشابه ثبت و معروف شده باشد مشروط بر آن كه عرفاً ميان استفاده از علامت و مالكِ علامت معروف، ارتباط وجود داشته و ثبت آن به منافع مالكِ علامت قبلي لطمه وارد سازد.
7 ـ علامت مورد نظر عين علامتي باشد كه قبلاً به نام مالك ديگري ثبت شده و يا تاريخ تقاضاي ثبت آن مقدم يا داراي حق تقدم براي همان كالا و خدمات و يا براي كالا و خدماتي است كه به لحاظ ارتباط و شباهت موجب فريب و گمراهي شود. ح) علامت از اسامي متبركه باشد.
8- علامت بيانگر توصيف و مرغوبيت كالا باشد.
9- علامت حاوي اسامي، عناوين و اصطلاحات بيگانه باشد.
10- علامت مخل امنيت ملي باشد.
11- استفاده از نام و نام خانوادگي اشخاص ثالث به عنوان علامت تجارتي ممنوع است.
اكنون كه با ماهيت، فوايد و برخي از شرايط و ضوابط قانوني براي انتخاب برند آشنا شديم، بايد ديد چگونه مي‌توان به طور رسمي يك برند را به ثبت رساند.
براي ثبت برند ارائه‌ي اظهارنامه لازم است.
اظهارنامه در واقع يك درخواست رسمي است. اظهارنامه‌ي ثبت برند به همراه نمونه‌ي علامت و فهرست كالاها يا خدماتي كه ثبت علامت تجاري براي آنها درخواست شده است، بايد به اداره‌ي مالكيت صنعتي كه زير نظر سازمان ثبت اسناد و املاك كشور فعاليت مي‌كند، تسليم شود.
پرداخت تمامي هزينه‌هاي ثبت علامت بر عهده‌ي متقاضي آن است. ثبت الكترونيكي اين اظهارنامه از طريق سايت اينترنتي http://ip.ssaa.ir/BSigns/Steps.aspx صورت مي‌گيرد. اين ثبت برند، از مراحل ورود اطلاعات، بارگذاري ضمائم، بازبيني، پرداخت هزينه و دريافت شماره‌ي اظهارنامه تشكيل شده است.
يك قابليت جديد براي متقاضيان ثبت برند اين است كه امكان جست‌وجوي علائم تجاري نيز در سايت http://ip.ssaa.ir/BSigns/search.aspx موجود است و به عنوان خدماتي است كه اداره‌ي كل مالكيت صنعتي جهت اطلاع از علائم ثبت شده‌ي موجود در بانك اطلاعاتي اين اداره، ارائه مي‌كند. به منظور پيشگيري از تقاضاهاي تكراري و جلوگيري از درخواست مجدد علائم ثبت شده، مي‌توان قبل از فايل اظهارنامه‌ي الكترونيكي با دقت نسبت به جست‌وجوي علامت موردنظر اقدام كرد و پس از حصول اطمينان از عدم موانع و محدوديت‌هاي قانوني، اقدام به ثبت برند كرد.
اين جست‌وجو از اين جهت كه احتمال استفاده از نام‌هاي مشابه را كاهش مي‌دهد، مي‌توان فرايند ثبت برند را سرعت بخشد و مناسب است تا متقاضيان از آن استفاده كنند. پس از ثبت اين درخواست، اداره‌ي مالكيت صنعتي، اظهارنامه را از لحاظ انطباق با شرايط و مقررات قانوني بررسي مي‌كند و درصورتي كه علامت را قابل ثبت بداند، اجازه‌ي انتشار آگهي در روزنامه‌ي رسمي را جهت اتمام فرايند ثبت برند صادر مي‌كند.
انتشار آگهي نيز به اين دليل است كه هر ذينفع مي‌تواند حداكثر تا سي روز از تاريخ انتشار آگهي، اعتراض خود را به اداره‌ي مالكيت صنعتي تسليم كند.
در اين صورت اداره‌ي مالكيت صنعتي رونوشت اعتراض‌نامه را به متقاضي ابلاغ كرده و بيست روز به او مهلت مي‌دهد تا نظر خود را اعلام كند.
متقاضي درصورت تأكيد بر تقاضاي خود يادداشت متقابلي را به همراه استدلال مربوط به اداره‌ي مذكور مي‌فرستد.
درغير اين‌صورت اظهارنامه‌ي وي مسترد شده تلقي خواهد شد. اگر متقاضي يادداشت متقابلي بفرستد، اداره‌ي مالكيت صنعتي رونوشت آن را دراختيار معترض قرار مي‌دهد و با درنظر گرفتن نظرات طرفين و مواد اين قانون تصميم مي‌گيرد كه علامت را ثبت و يا آن را رد كند.
در نهايت اگر اداره‌ي مالكيت صنعتي تشخيص دهد كه شرايط قانوني رعايت شده است، علامت را ثبت كرده و آگهي مربوط به ثبت آن را منتشر و گواهينامه‌ي ثبت را به نام متقاضي صادر مي‌نمايد.
از فوايد حقوقي ثبت برند، يافتن اعتبار و حمايت حقوقي از آن است.
بدين ترتيب كه استفاده از آن توسط هر شخص غير از مالك علامت، مشروط به موافقت مالك آن است و مالك علامت ثبت شده مي‌تواند عليه هر شخصي كه بدون موافقت وي از علامت وي استفاده كند و يا شخصي كه مرتكب عملي شود كه عادتاً منتهي به تجاوز به حقوق ناشي از ثبت علامت تجاري شود، در دادگاه صالح اقامه‌ي دعوا كند. اين حقوق شامل موارد استفاده از علامتي مي‌شود كه شبيه علامت ثبت شده است و استفاده از آن براي كالا ياخدمات مشابه، موجب گمراهي عموم مي‌شود. نكته‌ي مهم و كاربردي ديگر، اين است كه مدت اعتبار ثبت علامت ده سال از تاريخ تسليم اظهارنامه‌ي ثبت آن است.
اين مدت با درخواست مالك آن براي دوره‌هاي متوالي ده ساله با پرداخت هزينه‌ي مقرر، قابل تمديد است.
يك مهلت ارفاقي شش ماهه كه از پايان دوره شروع مي‌شود، براي پرداخت هزينه‌ي تمديد، با پرداخت جريمه‌ي تأخير نيز درنظر گرفته شده است.
اگر مالكي پس از انقضاي مدت مذكور، اقدام به تمديد نكند، ممكن است شخص ديگري بدون هيچ منع قانوني، علامت وي را به اسم خود ثبت كند و از مزايا و خوش‌نامي آن بهره ببرد.
لذا لازم است از مهلت اين سررسيدها، اطلاع دقيق داشت. ابطال ثبت يك علامت از تاريخ ثبت آن مؤثر است و آگهي مربوط به آن نيز در اولين فرصت ممكن منتشر مي‌شود. هر ذينفع كه ثابت كند كه مالك علامت ثبت شده شخصاً يا به وسيله‌ي شخصي كه از طرف او مجاز بوده است، آن علامت را حداقل به مدت سه سال كامل از تاريخ ثبت تا يك ماه قبل از تاريخ درخواست ذينفع استفاده نكرده است، مي‌تواند لغو آن را از دادگاه تقاضا كند.
درصورتي كه ثابت شود قوه‌ي قهريه و خارج از اراده مانع استفاده از علامت شده است، ثبت علامت لغو نمي‌شود.
عدم رعايت حقوق مالك برند، ممكن است منجر به جريمه‌ي نقدي وي از ده ميليون ريال تا پنجاه ميليون ريال يا حبس تعزيري وي از نود و يك روز تا شش ماه يا هر دوي آنها شود. اسم يا عنوان شركت نيز در حين ثبت نام حائز اهميت است و در واقع مي‌تواند جزيي از برند باشد.
در خصوص اسم شركت هم قوانين و محدوديت‌هايي وجود دارد نظير اينكه كه برخلاف موازين شرعي يا نظم عمومي يا اخلاق حسنه نباشد و يا موجبات فريب مراكز تجاري يا عمومي را نسبت به ماهيت مؤسسه‌اي فراهم نكند كه اسم يا عنوان، معرف آن است. به عنوان يك نكته‌ي عملي هم بايد گفت كه با توجه به تعدد فراوان اسامي، آن نام تجاري مي‌بايست حداقل متشكل از سه جزء يا كلمه باشد.
البته اين سبك از مقررات همواره قابل تغيير است و ممكن است روزي تعداد اجزاء اسم براي ثبت افزايش يابد.
با آنكه فرايند ثبت برند كار پيچيده و دشواري نيست، ليكن پيگيريِ به موقع اظهارنامه، مهلت‌هاي قانوني و دريافت شماره‌ي ثبت علامت تجاري، مي‌تواند جهت تسريع ثبت برند، از سوي وكلا و متخصصين اين امر صورت گيرد. ضمن آنكه يك حقوقدان، مي‌تواند فرايند اعتراض، شكايت و ابطال برندهاي كپي‌برداري شده را نيز دنبال كند. وجود برخي از رويه‌ها در ميان ادارات نيز كه صريحاً در قانون نيامده است و به اقتضاي عرف ابداع شده است، مستلزم آگاهي قبلي از آن است. برخي از مؤسسات حقوقي نيز اين امكان را فراهم مي‌آورند تا ضمن همكاري در مسائل حقوقي ثبت برند، زمينه‌ي ارتباط مراجعين با متخصصين بازاريابي و تبليغات را نيز در جهت انتخاب برند و اصطلاحاً برنديگ، فراهم آورند تا ابعاد اقتصادي و حقوقي ثبت برند توأمان رعايت شود.